Soạn bài Chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận - Ngữ văn 12 tập 1

I) Lỗi liên quan đến việc nêu luận điểm

Câu 1 - trang 194 SGK ngữ văn 12 tập 1: Tìm hiểu những đoạn văn sau và cho biết việc nêu luận điểm mắc lỗi gì.

a) Cảnh vật trong bài thơ Thu điếu cua Nguyễn Khuyến thật là vắng vẻ. Ngõ trúc quanh co, sóng nước gợn tí, lá vàng đưa vèo, chiếc thuyền bé tẻo teo… Cảnh vật dường như ngưng đọng, im lìm. Bởi gậy, nét bút của Nguyễn Khuyến đã tạo dựng thành công cảnh sắc im ắng ấy.
b) “Nam nhi bị liễu công danh trái,
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu. ”
       Người làm trai thời xưa luôn mang theo bên mình món nợ công danh, mang khao khát “vinh quy bái tổ”, chức cao vọng trọng” để làm rạng danh tổ tiên, để mở mày mở mặt với thiên hạ… Phạm Ngũ Lão cũng mang theo bên mình món nợ công danh, nhưng qua hai câu thơ của ông có thể thấy cách nhìn, hoài bão và khao khát của ông cao hơn, xa hơn hẳn kẻ tầm thường. Theo ông, người làm trai phải trả món nợ công danh để không hổ thẹn với những người đi trước mình, những người xung quanh mình và quan trọng hơn là không hổ thẹn nới chính bản thân mình.
c) Văn học dân gian ra đời từ thời xa xưa nhưng đến nay vẫn tiếp tục phát triển. Nhắc đến nó, người ta hình dung ngay ra một cuốn sách bách khoa về cuộc sống. Tiếp nhận văn học dân gian là tiếp nhận tri thức hữu ích từ cuộc sống. Không cần lí lẽ, hình ảnh quá trừu tượng mà chính là kinh nghiệm từ đời sống phong phú sinh động đã khiến văn học dân gian có sức hấp dẫn. Ví như câu tục ngữ: “Cơn đằng đông đùa trông vừa chạy – Cơn đằng nam vừa làm vừa chơi”. Câu tục ngữ đã đúc kết được kinh nghiệm từ thực tế: Cơn mưa từ đông kéo tới thì mưa rất nhanh. Trái lại, cơn mưa đằng nam kéo đến thì rất lâu mới có mưa. Câu tục ngữ này đã giúp ích rất nhiều cho bà con nông dân.

Trả lời

a) Đoạn văn chưa nêu rõ ràng luận điểm, hệ thống luận cứ bổ sung và dẫn chứng xác đáng, chi tiết, kết hợp các thao tác lập luận như phân tích, bình luận.

b) Luận điểm dài dòng, rườm rà, không rõ ràng, không trình bày được đúng bản chất của vấn đề.

c) Chưa thấy luận điểm trong đoạn văn cũng như không thấy được luận điểm nào triển khai đầy đủ, logic với luận cứ được nêu ra.

Câu 2 - trang 194 SGK ngữ văn 12 tập 1: Hãy chữa lại những đoạn văn trên để nêu rõ luận điểm cần trình bày.

Trả lời

a)

Sửa :  thay đổi luận điểm được đưa ra ở đầu đoạn văn : Cảnh vật trong bài thơ Thu Điếu của Nguyễn Khiếu phần nào đã lột tả được nỗi cô đơn, hiu quạnh trong lòng người viết...

b)

Sửa : Luận điểm chính : Câu thơ phần nào thể hiện được khát vọng làm bậc trượng phu trong trời đất. (hoặc : Người làm trai thời xưa luôn mang theo món nợ công danh.)

c)

Sửa : Luận điểm chính : văn học dan gian là kho tàng kinh nghiệm của cha ông ta được bồi dưỡng, đúc kết từ xưa.

II) Lỗi Liên quan đến việc nêu luận cứ

Câu 1 – trang 195 SGK ngữ văn 12 tập 1: Chỉ rõ các lỗi nêu luận cứ trong các đoạn văn sau:

a) “Nắng xuống, trời lên xanh bát ngát
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu. ”
     Thường khi nắng chiều đã xuống thì bầu trời trở nên xanh mênh mông bát ngát, cảnh đẹp của quê hương cũng không lấp được nỗi mênh mông trống trải cô đơn trong lòng người.
b) Trong lịch sử chống ngoại xâm, chúng ta thấy dân tộc ta anh hùng hào kiệt thời nào cũng có. Hai Bà Trưng phất ngọn cờ hồng khôi nghĩa đánh tan Thái thứ Tô Định, buộc hắn phải trốn vào đám loạn quân chạy về nước. Đất nước sau hơn hai thế kỉ bị phong kiến nước ngoài đô hộ đã giành được thắng lợi hoàn toàn.
c) Lịch sử dân tộc ta đã ghi lại biết bao nhiêu trang sử hào hùng với những tên tuổi sáng chói muôn đời. Ngô Quyền đánh tan quân xâm lược Nam Hán. Nguyễn Huệ đánh tan quân xâm lược nhà Thanh. Lê Lợi đại phá quân Minh. Ải Chi lăng mãi là mồ chôn quân xâm lược. Đời Trần Hưng Đạo lãnh đạo nhân dân đánh đuổi quân Nguyên, giành lại nền độc lập cho đất nước. Cửa biển Bạch Đằng lập chiến công lừng lẫy non sông. Những tên tuổi đó mãi mãi sống cùng non sông đất nước.

Trả lời

a) Nguyên nhân sai : Dẫn thơ trong bài thơ “tràng giang” – Huy Cận sai. 
Bên cạnh đó, luận cứ đưa ra chưa chính xác, mơ hồ, không rõ nội dung. 
Chữa lỗi :  “nắng xuống trời lên sâu chót vót
              Sông dài , trời rộng ,bến cô liêu.”
    Khi những ánh nắng của ngày dần trút xuống, thì không gian của chiều tối như dâng lên ngập kín, phản sắc xuống mặt sông, khiến lòng sông trở nên sâu đến vô tận. 
b) Lỗi nêu luận cứ chưa chính xác, thiếu toàn diện.
Khi đưa ra luận cứ : anh hùng thời nào cũng có, cần đưa dẫn chứng ít nhất từ 2 ,3 nhân vật, và tiêu biểu cho từng thời kì. 
Ví dụ : khởi nghĩa của Bà Triệu, Mai Hắc Đế, Triệu Việt Vương, Phùng Hưng... Rồi sau này là những cuộc cách mạng, duy tân, thay đổi đất nước
c)  Lỗi nêu luận cứ lộn xộn, không theo trình tự logic, không phù hợp với luận điểm
Ải Chi Lăng, Cửa biển Bạch Đằng là những địa danh, không phải là những tên tuổi anh hùng có công với đất nước.
Cách sửa : Nên bỏ hai câu sử dụng địa danh 

III) Lỗi về cách thức lập luận 

Câu 1 – trang 196 SGK ngữ văn 12 tập 1: Xác định, phân tích các lỗi về cách thức tập luận trong các đoạn văn sau:

a) Từ xưa, vẻ đẹp và số phận người phụ nữ luôn là một đề tài chủ đạo trong thơ văn. Trong nền văn học trung đại Việt Nam, nhiều tác giả đã viết về đề tài này như Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Dữ, Đặng Trần Côn,… Nhưng người đã phản ánh một cách sâu sắc nhất bi kịch của người phụ nữ chính là Nguyễn Du.
b) Nam Cao viết nhiều về nông thôn. Lão Hạc ăn bả chó tự tử để tránh đói.
Anh cu Phúc chết lặng trong xó nhà ẩm ướt, trước những đôi mắt “dại đi vì đói” của hai đứa con. Bà cái đĩ chết vì một bữa no, tức là một kiểu chết vì quá đói. Lại có cảnh đám cưới, nhưng cưới để chạy đói.
c) Mùa thu là một đề tài gợi nhiều cảm hứng cho thi nhân. Chính vì thế, mùa thu đã là một thi đề quen thuộc trong thơ ca trung đại Việt Nam. Tinh tế và sâu lắng nhất phải kể đến cảnh thu với nỗi sầu muộn vô biên của Đỗ Phủ (Thu hứng). Còn trong thơ ca Việt Nam trung đại, Nguyễn Khuyến chính là nhà thơ của mùa thu làng quê với chùm thơ Thu Vịnh, Thu điếu, Thu ẩm.

Trả lời

a) Trình bày luận cứ thiếu logic, lộn xộn. Hệ thống luận cứ không đủ làm sáng tỏ cho luận điểm chính :“Vẻ đẹp và số phận người phụ nữ..”
Sửa : Trong lịch sử văn học Việt Nam, từ đông tây kim cổ, đã có rất nhiều người viết về đề tài này : ví như Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến, Tú Xương , Nguyễn Dữ, Đặng Trần Côn .... Hay đến sau này là Nguyên Hồng, Nam Cao, là Nguyễn Công Hoan, Bùi Hiển, ... Người phụ nữ trong mỗi trang văn mang số phận khác nhau, những giọt nước mắt và nỗi thống khổ , muôn hình vạn trạng (từ đó dẫn dắt đến Nguyễn Du) 
b) Luận cứ và dẫn chứng không toàn diện. Luận điểm được nêu ra : “Nam Cao viết nhiều về nông thôn” .
Sửa : Dưới những mái nhà trong các tác phẩm của Nam Cao, là những vắng lặng, tiêu điều, xác xơ, là những con người bần nông sống cùng cái đói, miếng ăn, nước mắt, là những cuộc chất vấn lương tâm trước đồng tiền và danh dự, vẻ đẹp của thế giới tâm hồn, những hủ tục, những khao khát thoát li khỏi đời sống đầy đau khổ, bế tắc (lấy ví dụ trong các tác phẩm : Một đám cưới, lão hạc, Lang Rận, một bữa bo, chí phèo, đời thừa...)
c) Luận điểm trong đoạn văn không rõ ràng : Phần đầu mơ hồ, không ăn nhập với những gì triển khai ở phần sau. Sửa lỗi : Bỏ câu Tinh tế và sâu lắng....
Dẫn dắt trực tiếp : Mùa thu là đề tài quen thuộc trong thơ ca Trung Đại Việt Nam. Một trong những nhà thơ nổi trội, chuyên dành ngòi bút, tụng ca sắc thu chính là Nguyễn Khuyến với chùm thơ thu : Thu Vịnh, Thu Điếu, Thu Ẩm.