Soạn bài Tam đại con gà

1. Tìm hiểu mâu thuẫn trái tự nhiên ở nhân vật “thầy’’ qua việc phân tích ba khía cạnh sau :
- “Thầy’’ liên tiếp bị đặt vào tình huống nào ?
- “Thầy’’ đã giải quyết tình huống đó ra sao ?
- Trong quá trình giải quyết các tình huống, “thầy’’ đã tự bộc lộ cái dốt của mình như thế nào?

Hãy chỉ ra ý nghĩa phê phán của truyện (Có phải chỉ phê phán một đối tượng cụ thể là anh học trò dốt không?)

LUYỆN TẬP
Hãy phân tích hành động và lời nói của nhân vật "thầy" để làm sáng tỏ thủ pháp gây cười trong truyện.

Lời giải:

Tiểu dẫn

Truyện cười có hai loại: truyện khôi hài và truyện trào phúng. Truyện khôi hài chủ yếu nhằm mục đích giải trí (song vẫn có ý nghĩa giáo dục). Truyện trào phúng có mục đích phê phán. Đối tượng phê phán phần lớn là các nhân vật thuộc tầng lớp trên của xã hội nông thôn Việt Nam xưa. Cũng có khá nhiều truyện cười phê phán thói hư tật xấu trong nội bộ nhân dân.

Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày là những truyện thuộc loại trào phúng, phê phán thầy đồ dốt và quan lại tham nhũng.

Bố cục:

Bố cục: 3 phần:

- Mở truyện: Câu đầu – giới thiệu mâu thuẫn trái tự nhiên

- Thân truyện: Tiếp đến – “ Tam đại con gà nghĩa là làm sao?” và các tình huống mâu thuẫn gây cười.

- Kết truyện: Câu cuối – Lật tẩy bản chất dốt nát mà lại cố giấu dốt của thầy đồ, bật lên tiếng cười.

HƯỚNG DẪN HỌC BÀI

Câu 1: Tìm hiểu mâu thuẫn trái tự nhiên ở nhân vật “thầy’’ qua việc phân tích ba khía cạnh sau :

- “Thầy’’ liên tiếp bị đặt vào tình huống nào ?

- “Thầy’’ đã giải quyết tình huống đó ra sao ?

- Trong quá trình giải quyết các tình huống, “thầy’’ đã tự bộc lộ cái dốt của mình như thế nào?

- “Thầy’’ liên tiếp bị đặt vào các tình huống làm bộc lộ bản chất dốt nát, đi kèm với đó là những cách giải quyết tình huống đầy liều lĩnh, thiếu thuyết phục:

+ Lần thứ nhất: Chữ “kê” trong Tam thiên tự, nhưng thầy lại không nhận được mặt chữ. Vì học trò hỏi gấp quá, thầy nói liều “Dủ dỉ là con dù dì”. Rõ ràng, “dủ dỉ” không phải là chữ Hán, và trên đời cũng làm gì có sự vật nào mang tên dủ dỉ, dù dì cả. Sự dốt nát của thầy ở đây, là do thiếu cả kiến thức sách vở, lẫn kiến thức thực tế cuộc sống. => Người “thầy” bị bộc lộ sự dốt nát và liều lĩnh.

+ Lần thứ hai: Vì sợ nhỡ dạy sai, thì sẽ rất xấu hổ, nên thầy bảo học trò đọc khẽ, và thấp thỏm trong lòng. => “Thầy” tỏ ra khá thận trọng trong việc giấu dốt.

+ Lần thứ ba: “Thầy” nhò đến Thổ công của gia chủ, để xin quẻ xem những gì mình dạy cho học trò có phải là đúng hay không. “Thổ công cho ba đài được cả ba”. Vậy là thầy đắc ý, "Bệ vệ ngồi lên giường bảo trẻ đọc to". Bọn trẻ gào to "Dủ dỉ là con dù dì". => Sự dốt nát như được khuếch đại lên, và anh “thầy” cảm thấy tự hào, hãnh diện về cái sự dốt mà mình đang có.

+ Lần thứ tư: Cái dốt của “thầy” bị lộ tẩy khi chủ nhà chỉ ra lỗi sai của thầy. Thế nhưng, thầy vẫn không hoàn toàn chấp nhận điều đó, mà lại đổ thừa, nhạo báng chính cái dốt của mình: "Mình đã dốt, Thổ công nhà nó còn dốt hơn”. Hơn nữa, cái dốt của thầy còn được đấy lên đến đỉnh điểm, với cách che đậy gượng gạo, không hề thuyết phục: "Dủ dỉ là con dù dì, dù dì là chị con công, con công là ông con gà". => Cái dốt của “thầy” bị lật tẩy nhưng thầy lại bằng mọi cách che đậy và không chấp nhận điều đó.

Như vậy, ở mỗi tình huống gây cười trên đây, cách “thầy” giải quyết tình huống đã tự bộc lộ cái dốt của mình. Tuy nhiên, "thầy" lại không chịu nhận mình là dốt, cố gắng che đậy để cuối cùng vẫn lộ ra sự dốt của mình. Các tình huống được miêu tả liên tiếp đã làm bật lên tiếng cười phê phán.

Câu 2: Hãy chỉ ra ý nghĩa phê phán của truyện (Có phải chỉ phê phán một đối tượng cụ thể là anh học trò dốt không?)

- Ý nghĩa phê phán của truyện: Qua hình ảnh thầy đồ, truyện Tam đại con gà không phải chỉ phê phán một đối tượng cụ thể là anh học trò dốt mà thông qua đó, nó phê phán tật xấu trong một bộ phận nhân dân không nhỏ: giấu dốt; muốn che đậy cái dốt, kém hiểu biết của mình. Câu chuyện còn mang ý nghĩa, ngầm khuyên răn mọi người, đặc biệt là những người đi học, không nên che đậy sự thiếu hiểu biết củ bản thân. Nếu cứ che giấu như vậy, mỗi người sẽ chẳng bao giờ tiến bộ được. Chúng ta cần mạnh dạn học hỏi, bổ sung những kiến thức còn thiếu còn thiếu cho mình thì mới nhanh tiến bộ.

- Truyện không chỉ mang ý nghĩa phê phán một đối tượng cụ thể là anh học trò dốt, mà phê phán tật xấu trong một bộ phận nhân dân. Tuy nhiên, những tình huống trong truyện vẫn chủ yếu mang tính chất gây cười, chứ chưa tới mức cười nhằm đả kích và triệt tiêu đối tượng.

GHI NHỚ
Cái dốt không che đậy được, càng giấu càng lộ ra, càng làm trò cười cho thiên hạ. Nghệ thuật gây cười của truyện được khai thác từ mâu thuẫn trái tự nhiên này.

LUYỆN TẬP

Hãy phân tích hành động và lời nói của nhân vật "thầy" để làm sáng tỏ thủ pháp gây cười trong truyện.

1. Hành động:

Nhân vật “thầy” đã có những hành động cụ thể là:

Hành động biểu hiện cho sự thận trọng, muốn che giấu cái dốt của mình: bảo học trò đọc khẽ, khấn xin âm dương thổ công.

Hành động biểu hiện sự đắc chí, sự yên tâm tuyệt đối vào bản thân mình: bệ vệ ngồi trên giường bảo trẻ đọc thật to. => Đây là hành động có khả năng bộc lộ rõ nhất bản chất nhân vật và khiến tiếng cười bật ra một cách thoải mái nhất.

2. Lời nói:

+ Dạy trẻ: “Dủ dỉ là con dù dì”.

+ Chống chế: Dạy cho cháu biết đến tận tam đại con gà.

+ “Dủ dỉ là con dù dì, dù dì là chị con công, con công là ông con gà”.

Càng về sau, các lời nói càng chứa đựng nhiều sự phi lý, ngô nghê, vô nghĩa. Thế nhưng, nhân vật “thầy” vẫn dùng những lời nói ấy để ngụy biện, chống chế, che giấu cái dốt của mình. Vì thế, sự dốt nát càng bị lộ rõ.

Các yếu tố gây cười trong truyện được sắp xếp theo thủ pháp tăng tiến. Càng những hành động và lời nói về sau, lại càng đưa “thầy” vào tình huống khó xử hơn, qua đó càng thể hiện bản chất của “thầy” được rõ ràng hơn.

Giải các bài tập Tuần 8 SGK Ngữ văn 10 •Tam đại con gà •Nhưng nó phải bằng hai mày (Truyện cười) •Viết bài làm văn số 2: Văn tự sự

Bài trước Bài sau

Lớp 10

Chương 1: Xã hội nguyên thủy Chương 1: Nguyên tử Chương 1: Mệnh đề - Tập hợp Chương 1: Vectơ Phần 1: Cơ học Chương 1: Thành phần hóa học của tế bào Chương 1: Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở vi sinh vật Chương 1: Động học chất điểm Chương 5: Địa lí dân cư Chương 1: Động học chất điểm Chương 1: Việt Nam từ thời nguyên thủy đến thế kỉ X Chương 5: Chất khí Chương 1: Các cuộc cách mạng tư sản (từ giữa thế kỉ XVI đến cuối thế kỉ XVIII) Phần 1: Công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học. Chương 1: Nguyên tử Chương 1: Bản Đồ Chương 2: Xã hội cổ đại Chương 2: Vũ trụ. Hệ quả các chuyển động của trái đất Chương 2: Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và Định luật tuần hoàn Phần 2: Nhiệt học Chương 2: Cấu trúc của tế bào Chương 2: Sinh trưởng và sinh sản của vi sinh vật Chương 2: Tích vô hướng của hai vectơ và ứng dụng Chương 6: Cơ cấu nền kinh tế Chương 2: Động lực học chất điểm Chương 2: Động lực học chất điểm Chương 2: Hàm số bậc nhất và bậc hai Chương 6: Cơ sở của nhiệt động lực học Chương 2: Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XV Chương 2: Các nước Âu - Mỹ Phần 2: Công dân với đạo đức Chương 2: Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và Định luật tuần hoàn Chương 3: Trung Quốc thời phong kiến Chương 3: Cấu trúc của Trái Đất. Các quyển của Trái Đất. Chương 3: Liên kết hóa học Chương 3: Chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào Chương 3: Virut và bệnh truyền nhiễm Chương 3: Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng Chương 7: Địa lí nông nghiệp Chương 3: Tĩnh học vật rắn Chương 3: Cân bằng và chuyển động của vật rắn Chương 7: Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể Chương 3: Việt Nam từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII Chương 3: Phong trào công nhân (từ đầu thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX) Chương 3: Phương trình - Hệ phương trình Chương 3: Liên kết hóa học Chương 4: Phản ứng oxi hóa - khử Chương 4 : Phân bào Chương 4: Một số quy luật của lớp vỏ địa lí Chương 8: Địa lí công nghiệp Chương 4: Các định luật bảo toàn Chương 4: Các định luật bảo toàn Chương 4: Việt Nam ở nửa đầu thế kỉ XIX Chương 4: Ấn Độ thời phong kiến Chương 4: Bất đẳng thức - Bất phương trình Chương 4: Phản ứng hóa học Chương 5: Nhóm Halogen Chương 9: Địa lí dịch vụ Chương 5: Cơ học chất lưu Sơ kết lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỉ XIX Chương 5: Đông Nam Á thời phong kiến Chương 5: Nhóm halogen Chương 5: Thống kê Chương 6: Cung và góc lượng giác. Công thức lượng giác Chương 6: Oxi - Lưu huỳnh Chương 10: Môi trường và sự phát triển bền vững Chương 6: Chất khí Chương 6: Tây Âu thời trung đại Chương 6: Nhóm oxi Chương 7: Tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học Chương 7: Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể Chương 7: Tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học Chương 8: Cơ sở của nhiệt động lực học

Tuần 8 SGK Ngữ văn 10

•Tam đại con gà •Nhưng nó phải bằng hai mày (Truyện cười) •Viết bài làm văn số 2: Văn tự sự

+ Mở rộng xem đầy đủ