Soạn bài Truyện Kiều tiếp theo - Trao duyên

Câu 1 trang 106 - SGK Ngữ văn 10 tập 2  : Việc Kiều nhắc đến các kỉ niệm của tình yêu có ý nghĩa gì ?

Trả lời :

Trong khi nói với Thúy Vân, Kiều cảm tưởng như sống lại với các kỉ niệm của tình yêu với Kim Trọng. Nàng như sống trong hồi ức qua những kỉ vật "Chiếc vành với bức tờ mây" và nhất là tưởng nhớ lại đêm thề nguyền thiêng liêng : cảnh Kim Trọng cho thêm hương và lò hương được tái hiện qua "mảnh hương nguyền", cảnh Kiều đàn cho Kim Trọng nghe được nói tới qua "phím đàn". Các từ ngữ này cho thấy trong tâm hồn Kiều, những kỉ niệm đẹp đẽ của tình yêu có sức sống mãnh liệt. Thúy Kiều là người sâu sắc trong tình yêu. Như vậy, để hiểu đúng câu này, cần nắm được diễn biến tình yêu Kim - Kiều, việc trao tặng kỉ vật và nhất là đêm thề nguyền. Những hình ảnh "đốt lò hương" và "so tơ" đều đã được nói đến trong đêm ấy. Các kỉ niệm khắc sâu như thế cho thấy tình yêu ở nàng sâu sắc và mãnh liệt.

Câu 2 trang 106 - SGK Ngữ văn 10 tập 2 : Hãy tìm những từ ngữ cho thấy Kiều đã nghĩ đến cái chết. Việc tập trung dày đặc những từ ngữ đó có ý nghĩa gì ?

Trả lời :

Trong khi nói với Thúy Vân, Kiều đã liên tưởng đến cái chết. Có nhiều từ ngữ phản ánh ý nghĩ này : mai sau "trông ra ngọn cỏ lá cây - thấy hiu hiu gió thì hay chị về" (Kiều nhớ lại cảnh Đạm Tiên đã từng hiện về qua làn gió "ào ào đổ lộc rung cây" khi Kiều thắp hương và làm thơ bên mộ Đạm Tiên), "hồn", "dạ dài", "người thác oan". Kiều cảm thấy cuộc đời trống trải và vô nghĩa khi không còn tình yêu nữa, nàng nghĩ đến cái chết và cảm thấy đây sẽ là cái chết đầy oan nghiệt. Tiếng nói thương thân xót phận của một người con gái tha thiết với tình yêu. Mô-típ chiêu hồn, gọi hồn trong Truyện Kiều, Văn chiêu hồn, Phản "Chiêu hồn" của Nguyễn Du cho thấy nhà thơ quan tâm nhiều đến sự oan ức trong cái chết của những người bất hạnh - một phương diện độc đáo của chủ nghĩa nhân đạo Nguyễn Du.

Câu 3 trang 106 - SGK Ngữ văn 10 tập 2 : Kiều đối thoại với những ai ? Phân tích diễn biến tâm trạng của Kiều qua các lời thoại trong đoạn trích.

Trả lời :

- Trong đêm trao duyên chỉ có Kiều và Vân nhưng lại xuất hiện tới ba đối thoại :

+ Trực tiếp đối thoại với Vân

+ Tự đối thoại với chính mình

+ Gián tiếp đối thoại với Kim Trọng

- Vì thế, diễn biến tâm trạng của Kiều cũng rất phức tạp, Nguyễn Du rất thấu hiểu nhân vật của mình và ông đã diễn tả thành công những biến tấu tinh tế ấy.

+ Đối thoại với Thúy Vân, Kiều đã cố gắng ghìm nén nỗi thương đau, dòng cảm xúc tái tê, để kể cho Vân vì sao nàng phải nhờ em nối duyên, Kiều vẫn đủ tỉnh táo để hiểu được sự hi sinh của Vân, mong Vân hãy vì chị, hãy xót tình máu mủ để thay lời nước non.

+ Tuy nhiên, xuyên suốt đoạn trích trao duyên từ lúc mở đầu đến lúc nàng ngất đi ta không nghe Vân nói, chủ yếu là độc thoại của Kiều. Kiều đối thoại với chính mình về một cuộc sống không có Kim Trọng, rằng phía trước là một tương lại mịt mùng, một cõi chết. Đau thương dâng đến tột cùng.

+ Kiều đối thoại với Kim Trọng. Cuộc đối thoại đơn phương giữa Kiều và Kim được thể hiện trong tám câu thơ nhưng nó là sự liên kết của hai mối quan hệ : với Kim Trọng, tơ duyên ngắn ngủi chỉ có ngần ấy thôi, còn với văn cảnh sau lúc nhờ em thay lời, nàng tự coi mình là người đã sang cái thế giới bên kia. Nàng lại tạ Kim Trọng và ngất đi trong hình bóng của chàng.

Câu 4 trang 106 - SGK Ngữ văn 10 tập 2 : Nhận xét về mối quan hệ giữa tình cảm và lí trí, nhân cách và thân phận của Kiều qua đoạn trích.

Trả lời :

Về mặt tình cảm, Kiều tha thiết với tình yêu Kim Trọng, nhưng chữ hiếu buộc nàng lựa chọn sự hi sinh tình yêu. Do đó, về mặt lí trí, Kiều nhận thức được sự tất yếu phải nhờ em gái trả nghĩa. Đây là chuyện có thể khó hiểu đối với người hiện đại hoặc người phương Tây, nhưng lại là dễ hiểu đối với người phương Đông xưa (vì thế mà Thúy Vân nhận lời không chút do dự). Tuy nhờ Thúy Vân trả nghĩa nhưng tình yêu sâu sắc và mãnh liệt của Kiều lại khiến nàng đau đớn, than thân trách phận, xót xa chứ không hề thanh thản. Thân phận đau khổ nhưng nhân cách sáng ngời. Trong tâm hồn Kiều, thật khó nói cái gì mạnh hơn, áp đảo hơn: lí trí hay tình cảm, thân phận hay nhân cách. Chúng hòa quyện chặt chẽ. Kiều không muốn nêu gương về đạo nghĩa, nàng ứng xử như văn hóa của thời trung đại đòi hỏi song không thôi nghĩ về thân phận, về tình yêu riêng tư. Do đó, nàng gần với con người thực, con người tự nhiên nhiều chiều chứ không phải một tấm gương đạo lí đơn giản, một chiều. Nhân vật Thúy Kiều của Nguyễn Du vì thế mà sống động và chân thực hơn nhân vật Thúy Kiều trong Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân vốn thiên về biểu trưng cho đạo đức.