Một số thể loại văn học Thơ, truyện

1. Loại và thể trong văn học được xác định như thế nào?

2. Hãy nêu đặc trưng của thơ, các kiểu loại thơ và yêu cầu về đọc thơ?

3. Tóm lược đặc trưng của truyện, các kiểu loại truyện và yêu cầu về đọc truyện.

Luyện tập

Nghệ thuật tả cảnh, tả tình và sử dụng ngôn ngữ trong bài "Câu cá mùa thu" của Nguyễn Khuyến có gì đáng chú ý.

2. Nhận xét về cốt truyện, lời kể, nhân vật trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam.

Lời giải:

I. Tìm hiểu chung

1. Thơ

- Thơ là tiêu biểu cho loại trữ tình

- Thơ thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, tâm trạng con người bằng ngôn ngữ cô đọng, gợi cảm, giàu hình ảnh và nhạc điệu.

2. Truyện

- Truyện tiêu biểu cho loại tự sự, thường có cốt truyện, nhân vật, lời kể.

- Truyện có khả năng phản ánh hiện thực cuộc sống rộng lớn, đi sâu vào những mảnh đời cụ thể và cả những diễn biến sâu sa trong tâm hồn con người.

II. Hướng dẫn học bài

Câu 1: Loại và thể trong văn học được xác định như thế nào?

Trả lời:

- Loại là phương thức tồn tại chung; thể là hiện thực hóa của loại.

- Tác phẩm văn học gồm ba loại lớn: trữ tình, tự sự, kịch.

- Loại trữ tình có các thể: thơ ca, khúc ngâm…

- Loại tự sự có truyện, kí…

- Loại kịch có chính kịch, bi lịch, hài kịch.

- Ngoài ra còn có thể loại khác như nghị luận.

Câu 2: Hãy nêu đặc trưng của thơ, các kiểu loại thơ và yêu cầu về đọc thơ?

Trả lời:

- Đặc điểm về thể loại thơ: Thơ thường có vần, điệu; ngôn ngữ hàm súc, gợi cảm; thể hiện tình cảm, tâm hồn con người.

- Thơ được phân loại theo nội dung biểu hiện và cách thức tổ chức. Thơ phân loại theo nội dung biểu hiện có các loại: thơ trữ tình, thơ tự sự, thơ trào phúng. Thơ phân loại theo cách tổ chưc có thơ cách luật, thơ tự do, thơ văn xuôi.

* Những yêu cầu chính của việc đọc – hiểu một bài thơ gồm:

- Khi đọc cần biết rõ xuất xứ của bài thơ: tác giả, năm xuất bản, các thông tin hỗ trợ khác.

- Đọc kĩ để hiểu đúng và cảm nhận từng lời hay ý đẹp trong bài thơ.

- Phát hiện đặc điểm nội dung của bài thơ.

- Phát hiện những câu, từ ngữ, hình ảnh hấp dẫn nhất, từ đó khái quát đặc điểm nghệ thuật bài thơ.

Câu 3: Tóm lược đặc trưng của truyện, các kiểu loại truyện và yêu cầu về đọc truyện.

Trả lời:

* Đặc trưng của truyện:

- Truyện phản ánh hiện thực trong tính khách quan của nó.

- Truyện thường có cốt truyện, nhân vật, tình huống, mâu thuẫn diễn ra trong hoàn cảnh không gian và thời gian.

- Ngôn ngữ truyện có lời người kể chuyện, lời nhân vật…

* Các thể truyện gồm: các sáng tác dân gian, các thể truyện văn học viết hiện đại; ngoài ra còn có truyện thơ, trường ca trong cả văn học dân gian, văn học viết trung đại và hiện đại.

- Các sáng tác dân gian gồm: thần thoại, truyền thuyết, cổ tích, truyện cười, ngụ ngôn…

- Văn học viết hiện đại gồm: truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết và truyện thơ.

* Yêu cầu khi đọc – hiểu truyện:

- Đọc truyện cần biết hoàn cảnh xã hội, hoàn cảnh sáng tác để lấy cớ sở cảm nhận đúng nội dung của truyện.

- Nhớ được cốt truyện và diễn biến của những tình tiết chính.

- Phát hiện được tính cách nhân vật

- Phát hiện vấn đề mà truyện đặt ra, tìm hiểu ý nghĩa tư tưởng và đặc điểm nghệ thuật của truyện.

III. Luyện tập

Câu 1: Nghệ thuật tả cảnh, tả tình và sử dụng ngôn ngữ trong bài "Câu cá mùa thu" của Nguyễn Khuyến có gì đáng chú ý.

Trả lời:

- Bài thơ gợi tình yêu và sự gắn bó sâu sắc với thiên nhiên vùng đồng bằng Bắc Bộ. Nếu không phải xuất phát từ sự gắn bó và tình yêu quê hương tha thiết thì không thể vẽ nên một bức tranh thu đẹp, rất đặc trưng và có hồn như thế. Cảnh thu đẹp nhưng có nét buồn phảng phất, đó là nét buồn lan ra từ tâm trạng của nhà thơ. Bài thơ không bộc lộ trực tiếp bất cứ cảm xúc nào của tác giả. Suốt từ đầu đến cuối bài thơ, người đọc mới thấy nhân vật trữ tình xuất hiện trong cái tư thế của người đi câu. Đó là tư thế của con người u uẩn trong nỗi lo âu triền miên, chìm đắm. Cái tình của Nguyễn Khuyến với đất nước, đối với non sông không thể nói là không sâu sắc, chỉ có điều nó trầm lặng, da diết, đậm chất suy tư.

- Ngôn ngữ của bài trong sáng, giản dị, khả năng biểu đạt một cách xuất sắc những biểu hiện tinh tế của cảnh vật, cũng như những uẩn khúc thầm kín rất khó giãi bày của tâm trạng.

- Độc đáo nhất trong nghệ thuật của bài "Câu cá mùa thu" là cách gieo vần "eo" – một vần khó luyến láy, khó vận – thế nhưng lại được Nguyễn Khuyến sử dụng một cách rất thần tình. Vần "eo" hợp ở tất cả các câu bắt buộc 1, 2, 4, 6, 8. Nó góp phần diễn tả rõ cảm giác sắc nhọn, cảm giác về một không gian thu hẹp và dẫn khép kín lại, tạo nên sự hài hòa rất mực với tâm trạng đầy uẩn khúc của nhân vật trữ tình.

- Ngoài ra bài thơ còn rất thành công trong nghệ thuật lấy động tả tĩnh, và sử dụng một loạt các tính từ: trong veo, biếc, xanh ngắt và các động từ: gợn tí, khẽ đưa, lơ lửng để làm nổi bật cảnh thu thanh sơ, dịu nhẹ mà thấm đậm hồn thu xứ Việt.

Câu 2: Nhận xét về cốt truyện, lời kể, nhân vật trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam.

Trả lời:

- Truyện không có cốt truyện. Nó giống như một bài thơ. Toàn bộ câu chuyện kể về tâm trạng thao thức của Liên và An, mong mỏi đợi chờ chuyến tàu đêm muộn đi ngang qua.

- Trong truyện ngắn này, Thạch Lam đi sâu vào nội tâm nhân vật với những cảm xúc, cảm giác mơ hồ, mong manh. Những trang viết miêu tả tâm trạng nhân vật sâu sắc, tinh tế.

- Thạch Lam sử dụng rất thành công thủ pháp đối lập tương phản (giữa một bên là ánh sáng tù mù, nhạt nhào của ngọn đèn dầu nơi hàng nước, một bên là ánh sáng cực mạnh như xuyên thủng màn đêm của đoàn tàu, …) qua đó làm nhấn mạnh khung cảnh nghèo nàn, vắng lặng của phố huyện nhỏ.

- Truyện còn đặc sắc ở lối kể chuyện thủ thỉ, tâm tình thấm đượm chất thơ.

Giải các bài tập Tuần 13 SGK Ngữ văn 11 •Một số thể loại văn học: Thơ, truyện •Chí Phèo: Tác giả (Nam Cao) •Phong cách ngôn ngữ báo chí (Tiếp theo)

Bài trước Bài sau

Lớp 11

Chương 1: Phép dời hình và phép đồng dạng trong mặt phẳng Chương 1: Hàm số lượng giác và phương trình lượng giác Chương 1: Các nước châu Á, Châu Phi và khu vực Mĩ LaTinh (Thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX) A - Khái quát nền kinh tế - xã hội của thế giới Phần 1: Công dân với kinh tế Chương 1: Cách mạng tháng mười Nga năm 1917 và cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1921 - 1941) Chương 1: Hàm số lượng giác và phương trình lượng giác Chương 1: Điện tích - Điện trường Chương 1: Việt Nam từ năm 1858 đến cuối thế kỉ XIX Chương 1: Sự điện li Chương 6 - Khúc xạ ánh sáng Chương 1: Sự điện li Chương 1: Phép dời hình và phép đồng dạng trong mặt phẳng Chương 1 - Điện tích - Điện trường Chương 1: Hàm số lượng giác và phương trình lượng giác Chương 1: Chuyển hoá vật chất và năng lượng Chương 2: Cảm ứng Chương 2: Đường thẳng và mặt phẳng trong không gian. Quan hệ song song B - Địa lý khu vực và quốc gia Chương 2: Tổ hợp và xác suất Phần 2: Công dân với các vấn đề chính trị xã hội Chương 2: Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) Chương 2 - Dòng điện không đổi Chương 2: Các nước tư bản chủ nghĩa giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 - 1939) Chương 2: Tổ hợp và xác suất Chương 2: Dòng điện không đổi Chương 2: Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến hết chiến tranh thế giới thứ nhất (1918) Chương 2: Nitơ - Photpho Chương 7 - Mắt. Các dụng cụ quang Chương 2: Nhóm Nitơ Chương 2: Đường thẳng và mặt phẳng trong không gian. Quan hệ song song Chương 2: Tổ hợp và xác suất Chương 3: Vectơ trong không gian. Quan hệ vuông góc Chương 3: Sinh trưởng và phát triển Chương 3: Dãy số - Cấp số cộng và cấp số nhân Chương 3: Những thành tựu văn hóa thời cận đại Chương 3: Nhóm Cacbon Chương 3 - Dòng điện trong các môi trường Chương 3: Các nước Châu Á giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 - 1939) Chương 3: Dãy số - Cấp số cộng và cấp số nhân Chương 3: Dòng điện trong các môi trường Chương 3: Cacbon - Silic Chương 3: Vectơ trong không gian. Quan hệ vuông góc trong không gian Chương 3: Dãy số. Cấp số cộng và cấp số nhân Chương 4: Sinh sản Chương 4: Giới hạn Chương 4: Đại cương về hóa học hữu cơ Chương 4 - Từ trường Chương 4: Chiến tranh thế giới thứ hai (1939 – 1945) Chương 4: Giới hạn Chương 4: Từ trường Chương 4: Giới hạn Chương 4: Đại cương về hóa học hữu cơ Chương 5: Đạo hàm Chương 5: Đạo hàm Chương 5: Cảm ứng điện từ Chương 5 - Cảm ứng điện từ Chương 5: Hiđrocacbon no Chương 5: Đạo hàm Chương 5: Hidrocacbon no Chương 6: Khúc xạ ánh sáng Chương 6: Hiđrocacbon không no Chương 6: Hidrocacbon không no Chương 7: Mắt. Các dụng cụ quang Chương 7: Hiđrocabon thơm - Nguồn hiđrocacbon thiên nhiên Chương 7: Hiđrocacbon thơm. Nguồn Hiđrocacbon thiên nhiên. Hệ thống hóa về Hiđrocacbon Chương 8: Dẫn xuất halogen. Ancol - Phenol Chương 8: Dẫn xuất Halogen - Ancol - Phenol Chương 9: Anđehit - Xeton - Axit cacboxylic Chương 9: Anđehit - Xeton - Axit cacboxylic

Tuần 13 SGK Ngữ văn 11

•Một số thể loại văn học: Thơ, truyện •Chí Phèo: Tác giả (Nam Cao) •Phong cách ngôn ngữ báo chí (Tiếp theo)

+ Mở rộng xem đầy đủ