Soạn bài Vợ chồng A Phủ Tô Hoài

I. Tác giả

Tô Hoài (1920 – 2014), tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê nội ở thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội), nhưng sinh ra và lớn lên ở quê ngoại – làng Nghĩa Đô, thuộc phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội) trong một gia đình thợ thủ công.
Tác phẩm chính: Dế mèn phiêu lưu kí (truyện, 1941), O chuột (tập truyện, 1942), Quê người (tiểu thuyết, 1942), Nhà nghèo (tập truyện ngắn, 1944), Truyện Tây Bắc (tập truyện, 1953), Miền Tây (tiểu thuyết, 1967), Cát bụi chân ai (hồi kí, 1992), Chiều chiều (tự truyện, 1999), Ba người khác (tiểu thuyết 2006)...

II. Tác phẩm

Truyện ngắn Vợ chồng A Phủ (1952) in trong tập Truyện Tây Bắc, được giải Nhất – Giải thưởng Hội Văn nghệ Việt Nam 1954 – 1955, sau hơn nửa thế kỉ, đến nay vẫn giữ gần như nguyên vẹn giá trị và sức thu hút đối với nhiều thế hệ người đọc.

III. Đọc hiểu văn bản

Câu 1 trang 14 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Tìm hiểu số phận và tính cách của nhân vật Mị qua:
- Cảnh ngộ bị bắt về làm dâu gạt nợ, cuộc sống bị đày đọa tủi cự ở nhà thống lý Pá Tra
- Diễn biến tâm trạng và hành động
(Chú ý phân tích diễn biến tâm trạng của Mị trong đêm mùa xuân về, kí ức tuổi thanh xuân và niềm khao khát sống trở lại, những đêm cô đơn dậy sớm thổi lửa, khi chứng kiến cảnh A Phủ bị trói đứng, hành động cắt dây trói cứu A Phủ, cùng A Phủ trốn khỏi Hồng Ngài)

   * Cảnh ngộ bị bắt về làm dâu gạt nợ, cuộc sống bị đày đọa tủi cực ở nhà thống lí Pá Tra:
- Lúc nào cũng vậy, dù làm gì, Mị cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi 
- Cuộc sống của Mị như con rùa nuôi trong xó cửa
- Hình ảnh gây ấn tượng sâu đậm nhất là cái cửa sổ lỗ vuông bằng bàn tay mờ mờ trăng trắng ở căn buồng của Mị
- Nhà thống Lý Pá Tra là địa ngục chốn trần gian đã vùi dập Mị, giam hãm Mị làm cho Mị khô héo dần, giết chết tuổi thanh xuân của một cô gái trẻ đẹp, thổi sáo giỏi, biết bao người mê đi theo Mị, đến đứng nhẵn vách buồng Mị
=> Mị là con dâu gạt nợ của nhà Thống lí Pá Tra, là nô lệ không công, là công cụ biết nói trong cái địa ngục trần gian đó – đó là số phận bi thảm, cay đắng, xót xa của con người bị áp bức, bóc lột thậm tệ dưới chế độ phong kiến khắc nghiệt và tàn bạo trên vùng cao.
* Diễn biến tâm trạng và hành động của Mị
- Trong đêm tình mùa xuân ở Hồng Ngài
+ Mùa xuân trên về bản cao qua tiếng sáo gọi bạn tình, qua sự thay đổi của cảnh sắc đã đánh thức trong Mị một sức sống tiềm ẩn
+ Mị uống rượu trong cơn say Mị hồi tưởng đến nững tháng ngày tươi đẹp trong quá khứ
+ Ý thức về sự tủi nhục của mình, Mị một lần nữa muốn tự tử tiếp nhưng tiếng sáo cứ rập rờn trong lòng Mị khiến cô tiêu tan đi ý định đó bởi tiếng sáo là biểu hiện của tình yêu và tuổi trẻ
- Khi cởi trói cho A Phủ
+ Lúc đầu thấy A Phủ bị trói Mị vẫn thản nhiên dửng dưng 
+ Đêm ấy, Mị thấy dòng nước mắt trên má A Phủ,  Mị đã đồng cảm , xót thương
+ Khi thấy A Phủ có thể phải chết Mị không sợ hình phạt của Pá Tra, ý thức căm thù và lòng nhân ái giúp Mị thắng nỗi sợ hãi, biến Mị thành con người dũng cảm trong hành động cắt dây giải thoát cho Aphủ 
+ Sau đó, Mị can đảm vượt qua nhà ngục của Thống Lí Pá Tra với nhiều thế lực hà khắc và những lễ giáo phong kiến trói buộc người phụ nữ
→ Từ suy nghĩ đến hành động đều phù hợp với tâm lí nhân vật. Hành động cởi trói cho A Phủ dù bột phát nhưng có ý nghĩa của sự vùng dậy. Mị cắt dây trói cho A Phủ cũng chính là cắt dây cởi trói cho cuộc đời mình.

Câu 2 trang 15 - SGK Ngữ văn 12 tập 2:  Ấn tượng của anh chị về tính cách nhân vật A Phủ (qua hành động đánh nhau với A Sử lúc bị xử kiện và khi về làm con ở cho nhà thống lí). Bút pháp miêu tả nhân vật Aphủ và nhân vật Mị có gì khác nhau?

- Tính cách nhân vật A Phủ
+ Trong trận đánh nhau với A Sử: A Phủ mạnh mẽ, dữ dội, hạ gục ngay đối thủ 
+ Trong cuộc xử kiện: A Phủ gan góc không hề kêu rên
+ Khi về làm công gạt nợ cho nhà Thống lí: cái gì cũng làm phăng phăng nhưng vẫn là một A Phủ cứng cỏi, gan bướng ngay cả khi đnahs mất bò, đối diện với Pá Tra, vẫn tự tin ở sức mình “Tôi về lấy súng, thế nào cúng bắn được con hổ này to lắm”, “’Cho tôi đi, được con hổ ấy còn nhiều tiền hơn con bò”
=> Là một chàng trai nghèo miền núi sống tự lập, lao động giỏi và khỏe mạnh, ham thích những công việc nặng nhọc và mạo hiểm. Có tính cách mạnh mẽ là vậy nhưng A Phủ vẫn không thoát khỏi số phận nô lệ
* Nét khác biệt trong nghệ thuật khắc họa ở nhân vật Mị và A Phủ: Mị được khắc họa từ một cái nhìn bên trong, nhằm giúp ta khám phá và phát hiện vẻ đẹp của nhân vật ở tiềm lực sống nội tâm. Còn nhân vật A Phủ được tác giả nhìn từ bên ngoài, tạo nên nét nổi bật về tính cách và hành động để thấy rõ được sự gan góc, táo bạo và mạnh mẽ từ nhân vật.

Câu 3 trang 15 - SGK Ngữ văn 12 tập 2:  Những nét độc đáo trong quan sát và diễn tả của tác giả về đề tài miền núi (nếp sinh hoạt, phong tục, thiên nhiên, con người, xây dựng tình huống, cốt truyện, nghệ thuật dẫ truyện …)

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật có nhiều điểm đặc sắc (A Phủ được miêu tả qua hành dộng, Mị chủ yếu qua tâm trạng)
- Miêu tả tâm lí nhân vật sinh động có cá tính đậm nét
- Trần thuật uyển chuyển, linh hoạt; cách giới thiệu nhân vật đầy bất ngờ tự nhiên mà ấn tượng, kểc chuyện ngắn gọn, khéo dẫn dắt tình tiết
- Biệt tài miêu tả thiên nhiên và phong tục tập quán của người dân miền núi (cảnh xử kiện, không khí lễ hội mùa xuân, những trò chơi dân gian, tục cướp vợ …)
- Nghệ thuật kể chuyện tự nhiên, sinh động, hấp dẫn
- Ngôn ngữ tinh tế mang đậm màu sắc miền núi. Ông luôn có những phát hiện mới mẻ, thú vị về nét sinh hoạt, phong tục của người dân miền núi Tây Bắc: tục cướp vợ, trình ma, đánh nhau, xử kiện...
 - Giọng điệu nhẹ nhàng, đầy chất thơ: cảnh mùa xuân về trên núi cao, lời ca, giai điệu tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân, cảnh uống rượu ngày tết,...

LUYỆN TẬP

Luyện tập  trang 15 - SGK Ngữ văn 12 tập 2: Qua số phận hai nhân vật Mị và A Phủ hãy phát biểu ý kiến của anh chị về giá trị nhân đạo của tác phẩm?
Trả lời:
- MB: 
+ Giới thiệu tác giả tác phẩm
+ Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: giá trị nhân đạo trong tác phẩm
- TB: 
+ Nhà văn cảm thông sâu sắc với cuộc sống bất hạnh của những con người bị áp bức, từ sự đồng cảm ấy nhà văn đã miêu tả đầy xót thương cuộc sống cay đắng tủi cựccủa Mị tại nhà thống lí Pá Tra
+ Yêu thương những con người bất hạnh trong cuộc sống khắc nghiệt, bất công, nhà văn đã phát hiện và trân trọng những phẩm chất tốt đẹp ở họ
+ Ddặt niềm tin mãnh liệt vào sức sống diệu kì trong tâm hồn con người miền núi, khẳ nang phản kháng của của những người yêu sống; họ đã đứng lên, đến với ánh sáng của cách mạng để thay đổi cuộc đời mình
- KB: Khái quát vấn đề