Soạn bài Chương trình địa phương phần Tiếng Việt

1. Hãy tìm trong những phương ngữ em đang sử dụng hoặc trong một phương ngữ mà em biết những từ ngữ:

a) Chỉ các sự vật, hiện tượng,… không có tên gọi trong các phương ngữ khác và trong ngôn ngữ toàn dân.

Mẫu: nhút (phương ngữ Trung), bồn bồn (phương ngữ Nam).

b) Đồng nghĩa nhưng khác về âm với những từ ngữ trong các phương ngữ khác hoặc trong ngôn ngữ toàn dân.

Mẫu:

Phương ngữ Bắc	Phương ngữ Trung	Phương ngữ Nam
cá quả	cá tràu	cá lóc
lợn	heo	heo
ngã	bổ	té

c) Đồng âm nhưng khác về nghĩa với nhwunxg từ ngữ trong các phương ngữ khác hoặc trong ngôn ngữ toàn dân.Mẫu:

Phương ngữ Bắc	Phương ngữ Trung	Phương ngữ Nam
ốm: bị bệnh	ốm: gầy	ốm: gầy

2. Cho biết vì sao những từ địa phương như ở bài tập 1.a không có từ ngữ tương đương trong phương ngữ khác và trong ngôn ngữ toàn dân. Sự xuất hiện những từ ngữ có thể hiện tính đa dạng về điều kiện tự nhiên và đời sống xã hội trên các vùng miền của đất nước ta như thế nào?
3. Quan sát hai bảng mẫu ở bài tập 1 và cho biết những từ ngữ nào (ở trường hợp b) và cách hiểu nào (ở trường hợp c) được coi là thuộc về ngôn ngữ toàn dân.

4. Đọc đoạn trích sau (trong bài thơ Mẹ Suốt của Tố Hữu) và chỉ ra những từ ngữ địa phương có trong đoạn trích. Những từ ngữ đó thuộc phương ngữ nào? Việc sử dụng những từ ngữ địa phương trong đoạn thơ có tác dụng gì?

Gan chi gan rứa, mẹ nờ?

Mẹ rằng: Cứu nước, mình chờ chi ai?

Chẳng bằng con gái, con trai

Sáu mươi còn một chút tài đò đưa

Tàu bay hắn bắn sớm trưa

Thì tui cứ việc nắng mưa đưa đò…

Ghé tai mẹ, hỏi tò mò:

Cớ răng ông cũng ưng cho mẹ chèo?

Mẹ cười: Nói cứng, phải xiêu

Ra khơi ông còn dám, tui chẳng liều bằng ông!

Nghe ra ông cũng vui lòng

Tui đi, còn chạy ra sông dặn dò:

“Coi chừng sóng lớn, gió to

Màn xanh đây mụ, đắp cho kín mình!”

Lời giải:

Câu 1 trang 175 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Hãy tìm trong những phương ngữ em đang sử dụng hoặc trong một phương ngữ mà em biết những từ ngữ:

a) Chỉ các sự vật, hiện tượng,… không có tên gọi trong các phương ngữ khác và trong ngôn ngữ toàn dân.

Mẫu: nhút (phương ngữ Trung), bồn bồn (phương ngữ Nam).

- Nhút (món ăn làm bằng xơ mít ở vùng Nghệ - Tĩnh);

- Bồn bồn (một loại cây thân mềm ở Tây Nam Bộ);

- Móm (lá cọ non, phơi tái, dùng để gói cơm nắm, thức ăn, các loại quả khi đem đi xa ở vùng Vĩnh Phúc, Phú Thọ);

- Đước (cây mọc vùng nước mặn Tây Nam Bộ, có bộ rễ chùm lớn, hạt nảy mầm ngay trên cây)...

b. Giống về nghĩa nhưng khác về âm:

Phương ngữ Bắc	Phương ngữ Trung	Phương ngữ Nam
mẹ	mế	má
bố	bọ	tía/ba
béo	mập	mập

c) Đồng âm nhưng khác về nghĩa với nhwunxg từ ngữ trong các phương ngữ khác hoặc trong ngôn ngữ toàn dân.Mẫu:

Phương ngữ Bắc	Phương ngữ Trung	Phương ngữ Nam
hòm: dụng cụ dùng để đựng	hòm: áo quan	hòm: áo quan

Câu 2 trang 175 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Cho biết vì sao những từ địa phương như ở bài tập 1.a không có từ ngữ tương đương trong phương ngữ khác và trong ngôn ngữ toàn dân. Sự xuất hiện những từ ngữ có thể hiện tính đa dạng về điều kiện tự nhiên và đời sống xã hội trên các vùng miền của đất nước ta như thế nào?

Trả lời:
Giải thích về tính đa dạng của ngôn ngữ:

- Có những từ ngữ chỉ sự vật, hiện tượng xuất hiện ở địa phương này nhưng không xuất hiện ở địa phương khác và trong ngôn ngữ toàn dân. Có sự khác biệt đó là vì giữa các vùng miền có sự khác nhau về điều kiện tự nhiên, đặc điểm tâm lí, phong tục tập quán... Sự xuất hiện các từ ngữ đó thể hiện tính đa dạng về tự nhiên và xã hội của các vùng miền trên đất nước ta. Tuy nhiên sự khác biệt này cũng không quá lớn vì số lượng từ ngữ này không nhiều.

- Một số từ ngữ địa phương này sẽ chuyển thành từ ngữ toàn dân vì các sự vật, hiện tượng đó sẽ trở nên phổ biến trong phạm vi cả nước: chôm chôm, sầu riêng...

Câu 3 trang 175 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Quan sát hai bảng mẫu ở bài tập 1 và cho biết những từ ngữ nào (ở trường hợp b) và cách hiểu nào (ở trường hợp c) được coi là thuộc về ngôn ngữ toàn dân.

Trả lời:

Qua bảng mẫu ở bài tập 1(b) và 1 (c), ta thấy phương ngữ Bắc được sử dụng phổ biến nhất trong ngôn ngữ toàn dân (giữa 3 từ ngã – bổ - té, chọn ngã; giữa ốm – bị bệnh và ốm – gầy, chọn nghĩa của ốm là bị bệnh). Như vậy phương ngữ Bắc được sử dụng phổ biến nhất. Tuy không có văn bản chính thức quy định nhưng từ lâu người Việt Nam vẫn chọn phương ngữ Bắc làm chuẩn ngôn ngữ toàn dân (thể hiện trong các văn bản hành chính, văn chương, khoa học...)

Câu 4 trang 176 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Đọc đoạn trích sau (trong bài thơ Mẹ Suốt của Tố Hữu) và chỉ ra những từ ngữ địa phương có trong đoạn trích. Những từ ngữ đó thuộc phương ngữ nào? Việc sử dụng những từ ngữ địa phương trong đoạn thơ có tác dụng gì?

Trả lời:

- Trong đoạn trích bài thơ Mẹ Suốt của Tố Hữu có các từ địa phương là: chi, rứa, nờ, tui, cớ, răng, ưng, mụ.

- Đó là các từ thuộc phương ngữ Trung, phổ biến ở các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế (vùng Bắc Trung Bộ)

- Tác dụng của việc sử dụng các từ địa phương này trong đoạn thơ: góp phần thể hiện chân thực hơn hình ảnh một vùng quê và tình cảm, suy nghĩ, tính cách của người mẹ trên vùng quê ấy; làm tăng sự sống động, gợi cảm cho tác phẩm.

Giải các bài tập Bài 13 SGK Ngữ văn 9 •Làng (trích) •Chương trình địa phương (phần Tiếng Việt) •Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự •Luyện nói: Tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm

Bài trước Bài sau

Lớp 9

Chương 1: Sinh vật và môi trường Chương 1. Căn bậc hai. Căn bậc ba Chương 1: Hệ thức lượng trong tam giác vuông Chương 1: Liên Xô và các nước Đông Âu sau chiến tranh Thế giới thứ hai Chương 1: Việt Nam trong những năm 1919 - 1930 Chương 1: Căn bậc hai. Căn bậc ba Chương 1: Hệ thức lượng trong tam giác vuông Chương 1: Các thí nghiệm của Menđen Chương 1: Điện học Địa Lý Dân Cư Chương 1: Các loại hợp chất vô cơ Chương 2: Hệ sinh thái Chương 2. Hàm số bậc nhất Chương 2: Đường tròn Chương 2: Các nước Á, Phi, Mĩ Latinh từ năm 1945 đến nay Chương 2: Việt Nam trong những năm 1930 - 1939 Chương 2: Hàm số bậc nhất Chương 2: Đường tròn Chương 2: Nhiễm sắc thể Chương 2: Điện tử học Địa Lý Kinh Tế Chương 2: Kim loại Chương 3: Con người, dân số và môi trường Chương 3: Hệ phương trình bậc nhất hai ẩn Chương 3: Góc với đường tròn Chương 3: Mĩ, Nhật Bản, Tây Âu từ năm 1945 đến nay Chương 3: Cuộc vận động tiến tới cách mạng tháng Tám năm 1945 Chương 3: Hệ phương trình bậc nhất hai ẩn Chương 3: ADN và gen Chương 3: Quang học Chương 3: Góc với đường tròn Sự Phân Hóa Lãnh Thổ Chương 3: Phi kim. Sơ lược về bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học Chương 4: Bảo vệ môi trường Chương 4. Hàm số y = ax² (a ≠ 0). Phương trình bậc hai một ẩn Chương 4: Hình trụ - Hình nón - Hình cầu Chương 4: Quan hệ quốc tế từ năm 1945 đến nay Chương 4: Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám đến toàn quốc kháng chiến Chương 4. Hàm số y = ax² (a ≠ 0). Phương trình bậc hai một ẩn Chương 4: Sự bảo toàn và chuyển hóa năng lượng Chương 4: Biến dị Chương 4: Hình trụ - Hình nón - Hình cầu Địa Lý Địa Phương Chương 4: Hiđrocacbon. Nhiên liệu Chương 5: Cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật từ năm 1945 đến nay Chương 5: Việt Nam từ cuối năm 1946 đến năm 1954 Chương 5: Di truyền học người Chương 5: Dẫn xuất của Hiđrocacbon. Polime Chương 6: Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 Chương 6: Ứng dụng di truyền học Chương 7: Việt Nam từ năm 1975 đến năm 2000

Bài 13 SGK Ngữ văn 9

•Làng (trích) •Chương trình địa phương (phần Tiếng Việt) •Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự •Luyện nói: Tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm

+ Mở rộng xem đầy đủ