Cố hương - SGK môn Ngữ văn 9 tập 1

Trong truyện có hai nhân vật chính. Đó là Nhuận Thổ và “tôi” - người bạn thuở ấu thơ với Nhuận Thổ. Nhân vật “tôi” là nhân vật trung tâm vì mọi thay đổi của nhân vật Nhuận Thổ đều được miêu tả qua cái nhìn của nhân vật “tôi”. Ngoài ra, nhân vật tôi là người ngồi thuyền về quê, ở quê, ngồi thuyền xa quê và suy ngẫm về những bức tường vô hình ngăn cách con người, ước vọng về một xã hội tốt đẹp hơn.Tác giả đã dùng biện pháp miêu tả và kể chuyện để làm nổi bật sự thay đổi của Nhuận Thổ. Khi còn nhỏ, Nhuận Thổ là một cậu bé linh lợi, hùng dũng: “khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật, đầu đội mũ lông chiên bé tí tẹo, cổ đeo vòng bạc sáng loáng” . Tác giả kể chuyện Nhuận Thổ biết nhiều thứ: bẫy chim, nhặt vỏ sò, canh dưa, nhìn thấy cá nhảy, hai chân như chân nhái. Bây giờ, sau nhiều năm xa cách, gặp lại, Nhuận Thổ được miêu tả: “Anh cao gấp hai trước, khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật trước kia nay đổi thành vàng sạm, lại có thêm những nếp răn sâu hoắm. Cặp mắt giống hệt cặp mắt bố anh hồi trước, mi mắt viền đỏ húp mọng lên… Anh đội một chiếc mũ lông chiên rách tươm, mặc một chiếc áo bông mỏng dính, người co ro cúm rúm… Bàn tay này cũng không phải là bàn tay tôi còn nhớ, hồng hào, lanh lẹn, mập mạp, cứng rắn mà vừa thô kệch, vừa nặng nề, nứt nẻ như vỏ cây thông”. Qua việc kể lại cách xưng hô, cách đối xử của Nhuận Thổ, tác giả làm nổi bật sự thay đổi về hình dáng bề ngoài, sự thay đổi trong suy nghĩ, đối xử. Nhưng đồng thời vẫn nêu ra những nét không đổi của anh: chân thành, cần cù, chịu khó làm lụng.
Ngoài sự thay đổi của Nhuận Thổ, tác giả còn nêu sự thay đổi của nhân vật khác như chị Hai Dương. Vốn là một người đẹp, nhưng chị Hai Dương bây giờ “lưỡng quyền nhô ra, môi mỏng dính, hai tay chống nạnh, không buộc thắt lưng, chân đứng chạng ra, giống hệt cái com-pa trong bộ đồ vẽ, có hai chân bé tí”. Chị trở nên chanh chua, mỉa mai, tranh thủ lấy được cái gì thì lấy (giật đôi bít tất tay của mẹ Tấn, lấy chiếc “cẩu khí sát”). Có một số người hỏi đến mua đồ, nhưng tiện tay cứ mang bừa đi. Nông thôn thay đổi. “Chỗ nào cũng hỏi tiền, chẳng có luật lệ gì cả” và “mùa mất, thuế nặng, lính tráng, trộm cướp, quan lại, thân hào đày đọa”. Điều đó đã khiến cho người nông dân khốn cùng.
* Qua sự thay đổi của con người và cảnh vật quê hương, tác giả đã phản ánh tình cảnh sa sút về mọi mặt của xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX, phân tích nguyên nhân và lên án các thế lực đã tạo nên thực trạng đáng buồn ấy; chỉ ra những mặt tiêu cực nằm ngay trong tâm hồn, tính cách của bản thân người lao động.
 Trong ba đoạn văn, đoạn hai chủ yếu dùng phương thức miêu tả. Thông qua đó, tác giả muốn so sánh, làm nổi bật sự thay đổi ghê gớm của Nhuận Thổ trước đây so với bây giờ. Tác giả đã miêu tả từ khuôn mặt, đôi mắt, nước da, bàn tay, dáng điệu. Tất cả đều nói lên Nhuận Thổ đã thay đổi về bề ngoài rất nhiều, mà thay đổi theo chiều hướng tiều tụy, mụ mẫm đi.
- Đoạn một chủ yếu dùng phương thức tự sự. Tác giả kể lại các sự việc khi hai người bạn (“tôi” và Nhuận Thổ phải xa nhau). Ngoài tự sự ra, tác giả còn sử dụng phương thức biểu cảm, nêu lên tình cảm của mình với Nhuận Thổ (xốn xang, khóc to lên).
- Đoạn ba chủ yếu dùng phương thức lập luận, thông qua đó tác giả muốn hướng tới việc phải tạo ra con đường mới, phải thay đổi nông thôn và thay đổi cả xã hội Trung Quốc, để có một xã hội mới, không có cách bức, cũng không có sự hủy hoại, làm cho con người mụ mị như xã hội phong kiến đương thời.
 

	Sự thay đổi ở nhân vật Nhuận Thổ
	Nhuận Thổ lúc còn nhỏ (20 năm trước)	Nhuận Thổ lúc đứng tuổi (lúc “tôi” trở về)
Hình dáng	Khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật, bàn tay hồng hào, mập mạp, mũ lông chiên bé tí tẹo, cổ đeo vòng bạc	vàng sạm, những nếp nhăn sâu hoắm, mi mắt viền đỏ húp mọng mũ lông chiên rách, áo bông mỏng dính; bàn tay thô kệch, nặng nề, nứt nẻ như vỏ cây thông
Động tác	hoạt bát, nhanh nhẹn	cúm rúm, thê lương
Giọng nói	Nói nhiều, nói đủ chuyện	Lặng lẽ, nói không ra tiếng, nói ít, ấp úng
Thái độ đối với “tôi”	Thân mật, gần gũi	Xa cách, giữ ý, cung kính
Tính cách	Lanh lợi, thông minh, hiểu biết, chủ động	đần độn, mụ mẫm, bất lực, vô cảm, cam chịu