Soạn bài Cảnh ngày hè
1. Trong bài thơ có nhiều động từ diễn tả trạng thái của cảnh ngày hè, đó là những động từ nào, trạng thái của cảnh được diễn tả ra sao?
2. Cảnh ở đây có sự hài hòa giữa âm thanh và màu sắc, cảnh vật và con người. Anh (chị) hãy phân tích và làm sáng tỏ.
3. Nhà thơ đã cảm nhận cảnh vật bằng những giác quan nào? Qua sự cảm nhận ấy, anh (chị) thấy Nguyễn Trãi là người có tấm lòng như thế nào đối với thiên nhiên?
4. Hai câu thơ cuối cho ta hiểu tấm lòng của Nguyễn Trãi đối với người dân như thế nào? Âm điệu câu thơ lục ngôn (sáu chữ) kết thúc bài thơ khác âm điệu những câu thất ngôn (bảy chữ) như thế nào? Sự thay đổi âm điệu như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện tình cảm của tác giả?
5. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?
- Lòng yêu thiên nhiên
- Lòng yêu đời, yêu cuộc sống
- Khát vọng về cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho nhân dân
Từ việc lí giải cách lựa chọn của mình, anh (chị) hãy làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ.
Câu 1 trang 118 - SGK Ngữ Văn 10: Trong bài thơ có nhiều động từ diễn tả trạng thái của cảnh ngày hè, đó là những động từ nào, trạng thái của cảnh được diễn tả ra sao?
Trả lời:
+ Phun: sự nổi bật, bắt mắt của màu đỏ hoa lựu; tiễn (ngát, nức): sức lan toả mạnh mẽ của hương sen; lao xao, dắng dỏi: làm nổi bật âm sắc rộn ràng của ngày hè
+ Cảnh vật tràn đầy sức sống, như có sự thôi thúc, căng tràn, như không còn tĩnh mà động
→ Xuất phát từ tình yêu thiên nhiên vì thế mà bức tranh ngày hè của Nguyễn Trãi trở nên sinh động, giàu sức sống, cái động của thiên nhiên phản ánh cái động của lòng người
Cảnh có sự giao hòa giữa âm thanh, màu sắc, con người và cảnh vật:
- Màu sắc của mùa hè tươi sáng, rực rỡ: màu xanh của cây hòe, màu đỏ của hoa lựu, màu hồng của sen
+ Cảnh vật hòa nhập với nhau, dưới ánh sáng của nắng vàng (lầu tịch dương)
- Âm thanh của sự sống: lao xao chợ cá, tiếng ve sầu (dắng dỏi cầm ve)
+ Tác giả lắng nghe âm thanh sự sống bằng tất cả sự tinh tế của bản thân
→ Bức tranh cho thấy sức sống sinh sôi rạo rực nơi nơi. Âm thanh, màu sắc, cảnh vật và con người hài hoà trong quy luật sinh sôi của vạn vật
Câu 3 trang 118 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Nhà thơ đã cảm nhận cảnh vật bằng những giác quan nào? Qua sự cảm nhận ấy, anh (chị) thấy Nguyễn Trãi là người có tấm lòng như thế nào đối với thiên nhiên?
+ Nhà thơ mở ra mọi giác quan của mình để đón nhận những vang dội của thiên nhiên và nhịp sống con người: khứu giác, thính giác, cảm giác
+ Thiên nhiên ngày hè được tái hiện thông qua lăng kính quan sát tinh tế của tác giả
+ Sự hòa quyện hài hòa về màu sắc, âm thanh tâm hồn nhà thơ đẹp, giàu xúc cảm
- Tấm lòng của tác giả:
+ Yêu thiên nhiên đến da diết chân thành
+ Tìm thấy trong tình yêu thiên nhiên có nguồn cội của tình yêu cuộc đời
+ Tấm lòng đau đáu luôn hướng về dân, về nước
Câu 4 trang 118 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Hai câu thơ cuối cho ta hiểu tấm lòng của Nguyễn Trãi đối với người dân như thế nào? Âm điệu câu thơ lục ngôn (sáu chữ) kết thúc bài thơ khác âm điệu những câu thất ngôn (bảy chữ) như thế nào? Sự thay đổi âm điệu như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện tình cảm của tác giả?
+ Nhà thơ mong mỏi khúc đàn Nam Phong của vua Thuấn (mong ước thanh bình, no đủ cho dân)
+ Lấy chuyện xưa để nói tới hiện tại, cho thấy tấm lòng yêu nước thương dân luôn thường trực
- Câu thơ cũng gợi lên khúc nhạc ngợi ca cuộc sống thái bình, no đủ của dân chúng, đồng thời cũng là lời nhắc nhở các bậc quân vương lấy dân làm gốc
- Nhà thơ thể hiện niềm mong ước, nguyện vọng cho đất nước thái bình chính là tư tưởng “lấy dân làm gốc”
+ Tư tưởng này có nguồn gốc từ lời dạy của Khổng Tử “dân vi bản, xã tắc vi quy, quân vi khinh
- Âm điệu của bài thơ có sự thay đổi linh hoạt, lúc nhanh dồn dập, lúc lại thong thả khoan thai.
- Tác dụng của việc kết thúc bằng câu thơ lục ngôn: thể hiện niềm vui và khát vọng của nhà thơ về một cuộc sống no ấm cho nhân dân
- Nguồn gốc từ tình yêu thiên nhiên, lòng yêu đời, yêu đất nước, khát vọng về cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho nhân dân
- Xuất phát từ khát vọng hòa bình cho nhân dân cộng hưởng với vẻ đẹp tâm hồn, lí tưởng của Nguyễn Trãi, nhân cách của Nguyễn Trãi, bộc lộ niềm quyến luyến thiết tha với đời
→ Bài thơ sử dụng hình ảnh gần gũi, bình dị, câu thơ thất ngôn xen lục ngôn, tác giả mang lại bức tranh thiên nhiên đầy sức sống, tươi đẹp
GHI NHỚ
Bài thơ tả cảnh ngày hè cho thấy tâm hồn Nguyễn Trãi chan chứa tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước. câu thơ lục ngôn cuối bài ngắn gọn, thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài thơ
LUYỆN TẬP
Câu 1 - Luyện tập trang 119 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Cảm nhận của anh (chị) về vẻ đẹp thiên nhiên và tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ.
Trả lời:
Vẻ đẹp của mùa hè và tâm hồn Nguyễn Trãi:
- Vẻ đẹp của mùa hè:
+ Hình ảnh cảnh vật rực rỡ: hòe lục đùn đùn, thạch lựu hiên phun thức đỏ, hồng liên trì…
+ Âm thanh sự sống: lao xao chợ cá, dắng dỏi cầm ve
- Sự quan sát lắng nghe vẻ đẹp cuộc sống từ tất cả những giác quan tinh tế nhất của tác giả
→ Bức tranh mùa hè giàu màu sắc, sôi động, căng tràn sức sống, thể hiện lòng yêu tha thiết thiên nhiên cuộc sống của tác giả
Vẻ đẹp tâm hồn của tác giả: yêu thiên nhiên, mong mỏi dân chúng được an ổn, no đủ
+ Bức tranh mùa hè gợi cho ta thấy cảm nhận tinh tế, bút pháp nghệ thuật tài hoa của tác giả
+ Tác giả là người có tấm lòng chân thành, tâm hồn chan chứa yêu thương, gắn bó với cuộc sống, lúc nào cũng mong mỏi một cuộc sống ấm no cho nhân dân