Soạn bài Tỏ lòng Thuật hoài

1. Chỉ ra điểm khác nhau giữa câu thơ đầu trong nguyên tác chữ Hán (qua phần dịch nghĩa) với câu thơ dịch. Có gì đáng lưu ý về không gian, thời gian trong đó con người xuất hiện? Con người ở đây mang tư thế, dáng vóc như thế nào?

Anh chị cảm nhận như thế nào về sức mạnh của quân đội nhà Trần qua câu thơ “Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”?

3. “Nợ” công danh mà tác giả nói tới trong bài thơ có thể hiểu theo nghĩa nào dưới dây?

- Thể hiện chí làm trai theo tinh thần Nho giáo: lập công (để lại sự nghiệp), lập danh (để lại tiếng thơm).

- Chưa hoàn thành nghĩa vụ đối với dân, với nước.

- Cả hai nghĩa trên.

4. Phân tích ý nghĩa của “nỗi thẹn” trong câu thơ cuối

5. Qua những lời thơ tỏ lòng, anh (chị) thấy hình ảnh trang nam nhi thời Trần mang vẻ đẹp như thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì đối với tuổi trẻ hôm nay và ngày mai?

Lời giải:

Câu 1 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Chỉ ra điểm khác nhau giữa câu thơ đầu trong nguyên tác chữ Hán (qua phần dịch nghĩa) với câu thơ dịch. Có gì đáng lưu ý về không gian, thời gian trong đó con người xuất hiện? Con người ở đây mang tư thế, dáng vóc như thế nào?

Trả lời:

- Bản dịch chưa sát với nguyên tác chữ Hán, từ “múa giáo” không thể hiện hết được ý nghĩa của hai từ “hoành sóc”

+ Từ “hoành sóc” thể hiện sự lớn lao, kì vĩ, oai hùng mang âm hưởng vang dội hơn từ “múa giáo”

- Trong câu thơ đầu, hình ảnh con người xuất hiện giữa không gian bao la, thời gian dài rộng:
+ Chiều rộng của núi sông, chiều cao của Ngân Hà (sao Ngưu) thăm thẳm

+ Thời gian được đo bằng năm (cáp kỉ thu- mấy năm)

+ Con người đặt trong không gian kì vĩ đó cũng trở nên lớn lao, vĩ đại
→ Hình ảnh con người hiên ngang, mang tầm vóc của lớn lao của vũ trụ, non sông

Câu 2 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Anh chị cảm nhận như thế nào về sức mạnh của quân đội nhà Trần qua câu thơ “Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu”?

Trả lời:

“Ba quân khí thế mạnh nuốt trôi trâu” có hai cách hiểu:

- Thứ nhất, có nghĩa ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.

- Thứ hai, ba quân khí thế hùng mạnh át sao Ngưu

Dù hiểu theo cách nào thì câu thơ đều muốn khẳng định sức mạnh của quân đội nhà Trần cả về trí, lực. Điều đó được minh chứng bằng lịch sử:

+ Hào khí Đông A hùng mạnh được các vị tướng trí dũng song toàn dẫn dắt: Trần Quốc Tuấn, Trần Nhật Duật, Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão…

+ Khí thế ấy thay đổi trời đất khi quân đội nhà Trần từng chiến thắng oanh liệt quân Mông Nguyên và giặc phương Bắc…

Câu 3 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1:

“Nợ” công danh mà tác giả nói tới trong bài thơ có thể hiểu theo nghĩa nào dưới dây?

- Thể hiện chí làm trai theo tinh thần Nho giáo: lập công (để lại sự nghiệp), lập danh (để lại tiếng thơm).

- Chưa hoàn thành nghĩa vụ đối với dân, với nước.

- Cả hai nghĩa trên.

Trả lời

Nợ công danh được hiểu theo hai nghĩa:

- Theo tinh thần Nho giáo của cửa Khổng sân Trình, nam nhi phải lập công danh, đây là lý tưởng sống cao đẹp của đấng nam nhi thời phong kiến + Lý tưởng này cổ vũ con người từ bỏ lối sống tầm thường, ích kỉ để sống vì giang sơn, tổ quốc

+ Nợ công danh chính là món nợ cần phải trả của đấng nam nhi giữa cuộc đời

- Cách hiểu thứ hai, nợ công danh được hiểu chưa hoàn thành trách nhiệm với đất nước, dân tộc

+ Trong hoàn cảnh lúc bấy giờ chí làm trai là phải xung phong đánh giặc, dẹp tan quân thù đem lại yên bình bờ cõi→ Nợ công danh hay chí làm trai chính là việc ý thức trách nhiệm với dân, với nước của Phạm Ngũ Lão là quan niệm cao đẹp, có nghĩa tích cực với mọi người

Câu 4 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Phân tích ý nghĩa của “nỗi thẹn” trong câu thơ cuối

Trả lời:

Tác giả Phạm Ngũ Lão thẹn vì:

+ Chưa có tài năng, trí tuệ như Gia Cát Lượng (Khổng Minh- đời Hán) để giúp dân, cứu nước + Trí và lực có hạn mà trách nhiệm dựng xây giang sơn còn ngổn ngang trăm bề→ Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão đã khẳng định ông là người ý thức được trách nhiệm với dân tộc, đất nước. Đó cũng chính là nỗi thẹn tôn cao nhân cách của con người luôn hướng tới sự tận trung với quốc gia, hoài bão thì lớn lao mà thẹn sức mình chưa thể đủ năng lực giúp nước.

Câu 5 trang 116 - SGK Ngữ Văn 10 tập 1: Qua những lời thơ tỏ lòng, anh (chị) thấy hình ảnh trang nam nhi thời Trần mang vẻ đẹp như thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì đối với tuổi trẻ hôm nay và ngày mai?

Trả lời:

Qua bài thơ ta thấy được vẻ đẹp của những đấng nam nhi thời Trần:

+ Con người oai phong, lẫm liệt mang tầm vóc vũ trụ

+ Họ luôn dốc hết lòng, hết sức vì dân vì nước

+ Mỗi cá nhân đều ý thức tạo nên sức mạnh tập thể, hết mình cống hiến  Hào khí Đông A

→ Sức mạnh thời Trần, đại diện cho hào khí Đông A chính là sự tổng hòa sức mạnh của trí tuệ, đoàn kết dân tộc luôn hướng tới mục tiêu bảo vệ non sông, xây dựng đất nước
- Thế hệ trẻ ngày nay cần học tư tưởng, cách sống và cống hiến của những người thế hệ hào hùng đi trước, luôn cống hiến để xã hội trở nên tốt đẹp và hạnh phúc hơn

GHI NHỚ:
Tỏ lòng là bài thơ Đường luật ngắn gọn, đạt tới độ súc tích cao, khắc họa được vẻ đẹp của con người có sức mạnh, có lí tưởng, nhân cách cao cả cùng khí thế hào hùng của thời đại.

Giải các bài tập Tuần 13 SGK Ngữ văn 10 •Tỏ lòng •Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi) •Tóm tắt văn bản tự sự (dựa theo nhân vật chính) •Viết bài làm văn số 3 (Văn tự sự)

Bài trước Bài sau

Lớp 10

Chương 1: Xã hội nguyên thủy Chương 1: Nguyên tử Chương 1: Mệnh đề - Tập hợp Chương 1: Vectơ Phần 1: Cơ học Chương 1: Thành phần hóa học của tế bào Chương 1: Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở vi sinh vật Chương 1: Động học chất điểm Chương 5: Địa lí dân cư Chương 1: Động học chất điểm Chương 1: Việt Nam từ thời nguyên thủy đến thế kỉ X Chương 5: Chất khí Chương 1: Các cuộc cách mạng tư sản (từ giữa thế kỉ XVI đến cuối thế kỉ XVIII) Phần 1: Công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học. Chương 1: Nguyên tử Chương 1: Bản Đồ Chương 2: Xã hội cổ đại Chương 2: Vũ trụ. Hệ quả các chuyển động của trái đất Chương 2: Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và Định luật tuần hoàn Phần 2: Nhiệt học Chương 2: Cấu trúc của tế bào Chương 2: Sinh trưởng và sinh sản của vi sinh vật Chương 2: Tích vô hướng của hai vectơ và ứng dụng Chương 6: Cơ cấu nền kinh tế Chương 2: Động lực học chất điểm Chương 2: Động lực học chất điểm Chương 2: Hàm số bậc nhất và bậc hai Chương 6: Cơ sở của nhiệt động lực học Chương 2: Việt Nam từ thế kỉ X đến thế kỉ XV Chương 2: Các nước Âu - Mỹ Phần 2: Công dân với đạo đức Chương 2: Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và Định luật tuần hoàn Chương 3: Trung Quốc thời phong kiến Chương 3: Cấu trúc của Trái Đất. Các quyển của Trái Đất. Chương 3: Liên kết hóa học Chương 3: Chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào Chương 3: Virut và bệnh truyền nhiễm Chương 3: Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng Chương 7: Địa lí nông nghiệp Chương 3: Tĩnh học vật rắn Chương 3: Cân bằng và chuyển động của vật rắn Chương 7: Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể Chương 3: Việt Nam từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII Chương 3: Phong trào công nhân (từ đầu thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX) Chương 3: Phương trình - Hệ phương trình Chương 3: Liên kết hóa học Chương 4: Phản ứng oxi hóa - khử Chương 4 : Phân bào Chương 4: Một số quy luật của lớp vỏ địa lí Chương 8: Địa lí công nghiệp Chương 4: Các định luật bảo toàn Chương 4: Các định luật bảo toàn Chương 4: Việt Nam ở nửa đầu thế kỉ XIX Chương 4: Ấn Độ thời phong kiến Chương 4: Bất đẳng thức - Bất phương trình Chương 4: Phản ứng hóa học Chương 5: Nhóm Halogen Chương 9: Địa lí dịch vụ Chương 5: Cơ học chất lưu Sơ kết lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỉ XIX Chương 5: Đông Nam Á thời phong kiến Chương 5: Nhóm halogen Chương 5: Thống kê Chương 6: Cung và góc lượng giác. Công thức lượng giác Chương 6: Oxi - Lưu huỳnh Chương 10: Môi trường và sự phát triển bền vững Chương 6: Chất khí Chương 6: Tây Âu thời trung đại Chương 6: Nhóm oxi Chương 7: Tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học Chương 7: Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể Chương 7: Tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học Chương 8: Cơ sở của nhiệt động lực học

Tuần 13 SGK Ngữ văn 10

•Tỏ lòng •Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi) •Tóm tắt văn bản tự sự (dựa theo nhân vật chính) •Viết bài làm văn số 3 (Văn tự sự)

+ Mở rộng xem đầy đủ